AMEA N.Tusi adına Şamaxı Astrofizika Rəsədxanasında (ŞAR) növbəti onlayn astroseminar keçirilib.
Seminara rəhbərlik edən fizika riyaziyyat üzrə elmlər doktoru, müxbir üzv Namiq Cəlilov tədbiri giriş sözü ilə açaraq iştirakçıları salamlayıb və onlara məruzələrin mövzusu haqqında məlumat verib.
İlk olaraq seminarda Şamaxı Astrofizika Rəsədxanasının "Nəzəri astrofizika və kosmologiya" şöbəsinin müdiri, fizika-riyaziyyat üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Məhəmməd Nurməmmədov "Maye yaxınlaşmasında anizotrop kosmik plazma nəzəriyyəsinin bəzi problemlərinin həllində qeyri klassik riyazi metodun tətbiqi" (Namiq Cəlilov, Məhəmməd Nurməmmədov) mövzusunda məruzə ilə çıxış edib.
Seminarda Günəşdən stasionar radial plazma axını (Günəş küləyi) məsələsinə və maqnit sahəsinin istiqamətinə nəzərən plazmanın anizotropluğuna əsasən axın boyunca istilik seli nəzərə alınaraq 16 momentli MHD (maqnit hidrodinamik) tənliklər sisteminin həll oluna bilməsi və onun analitik həllinin tədqiqindən danışılıb. Bu proseslərin riyazi model tənlikləri və onun həllində ortaya çıxan çətinliklər izah edilib və Parker modeli ilə müqayisəli təhlili seminar iştirakçılarına təqdim edilib.
Məruzəçi bildirib ki, baxılan məsələ, izotrop plazma axını üçün klassik Parker modelinin anizotrop hal üçün ümumiləşməsidir və yeni məsələdir. Baxmayaraq ki, bu məsələ dünyada uzun illər fundamental həll edilməmişdir, amma qeyri klassik yanaşma ilə stasionar halda diferensial tənliklər sistemi üçün sabitlər cırlaşma və sinqulyarlıqdan tapılıb başlanğıc şərtləri təyin edilməklə məsələnin həlli korrekt şəkildə təmin olunmuşdur.
Məsənin təbiətinə görə həll olunmayan məsəllər sinfinə daxil olmasına baxmayaraq müasir dövrün aktual riyazi metodları ilə M.V.Keldış nəzəriyyəsindən stasionar halda istifadə edilərək “epsilon“ requlyarlaşdırma, tərpənməz nöqtə nəzəriyyəsi və aprior qiymətləndirmənin köməyi ilə məsələnin həllinin varlığı, yeganəliyi isbat edilmiş, həmçinin baxılan diferensial tənliklər sisteminin inteqrallanan olması haqqında kafi şərti ifadə edən teorem isbat edilmiş, məsələnin analitik həlli ümümi şəkildə tapılmışdır.
Qeyd edək ki, seminara təqdim olunan iş Amerika Birləşmiş Ştatlarında "Journal of Applied Mathematics and Physics" jurnalında "Application of the Method of Non-Classical Approach to Certain Problems of the Theory of Anisotropic Space Plazma in Fluid Description" adı ilə dərc edilib.
Növbəti məruzə, hər iki müəllifin çıxışı ilə "Yupiterdə Böyük Qırmızı Ləkənin dinamik dayanıqlığında tsiklon, anti siklon, sirkulyasiya və fırlanma təsir faktorlarının tədqiqi" (Ədalət Ətayi, Məhəmməd Nurməmmədov) mövzusunda olub.
Çıxışlarda bildirilib ki, təqdim olunan işdə nəhəng planetin diskindəki Böyük Qırmızı Ləkənin Günəş sistemində ən böyük burulğan olması və onun dayanıqlığı, uzunmüddətli yaşanması haqqında elmi məlumatın təhlil olunmuş, ləkənin dinamikasının riyazi təsviri və onun əsaslandırılması ətraflı izah olunmuşdur. Bununla da Yupiterin diskindəki ən böyük burulğanda hadisələrin mənzərəsi və proseslərin riyazi modellərin tətbiqi ilə planetin daxili və xarici enerjisi hesabına siklonlar, antisiklonlar, sirkulyasiya və fırlanma amillərinin geostrofik approksimasiya vasitəsilə, Rossbi şərti, Koriolis qüvvəsinin Böyük Qırmızı Ləkənin Günəş küləkləri ilə təsiri onun uzun müddətli varlığının isbatı verilmişdir. Bu isbat dünyada ilk dəfə tədqiq olunduğundan bir sıra şübhəli mülahizələrə də aydınlıqlar gətirib və elmi məqalə şəklində Amerika Birləşmiş Ştatlarında, imparkt faktorlu "Journal of Natural Sciences" jurnalda "Influences the factors of Cyclones, Anticyclones, Circulation and Rotation to the Steady Dynamic of Great Red Spot of Jupiter" adı ilə çap olunub.
Seminarın sonunda maraqla qarşılanan məruzələrin mövzuları ətrafında geniş müzakirə aparılıb, suallar cavablandırılıb.
© Bütün hüquqlar qorunur. Xəbərlərdən istifadə edərkən www.shao.az saytına istinad zəruridir.
