Tədqiqatçılar Günəşin səthində - onun fotosferində Alfven dalğaları kimi tanınan maqnit-plazma dalğalarının mövcudluğunu təsdiqlədilər.
Nature Astronomy jurnalında nəşr olunan tədqiqat işinin nəticələri, ilk dəfə 1947-ci ildə Nobel mükafatçısı fizik Hans Alfven tərəfindən kəşf edilən bu maraqlı dalğalara yeni prizmadan baxmağa əsas verir. Bu dalğaların geniş potensialı sırf maqnit təbiətinə görə çox böyük məsafələrə enerji və məlumat daşımaq qabiliyyətindədir.
Alfven dalğalarının Günəş atmosferinin ən aşağı təbəqəsi olan fotosferdə birbaşa kəşfi, bir sıra mühüm problemlərin həllində bu maqnit dalğalarının fiziki xüsusiyyətlərindən istifadə etmək üçün mühüm addımdır. Çünki Alfven dalğalarının uzaq məsafəyə enerji daşımaq qabiliyyəti Günəş və plazma fizikası üçün çox aktualdır. Bu bir əsrdən bəri həll olunmamış bir problemi - Günəş atmosferinin həddindən artıq qızmasını izah etməyə kömək edə bilər.
Alfven dalğaları maqnit sahəsi və elektrik cərəyanının qarşılıqlı təsirindən yüklü zərrəciklərin rəqsləri nəticəsində yaranır və onları dedektə etmək çox çətindir. Günəş atmosferində maqnit sahəsi onun selinin yaratdığı borular kimi təsəvvür edilə bilər. Xüsusiyyətinə görə maqnit borusunda yayılan Alfen dalğaları iki formada özünü göstərə bilər: Oxa simmetrik burulğanlı həyəcanlanmalar formasında (simmetrik rəqslər borunun oxu boyunca yaranır); Anti-simmetrik burulğanlı həyacanlanmalar formasında (rəqslərin yayılması boruda hər iki əks istiqamətdə baş verir). Əvvəlki iddialara baxmayaraq, burulğanlı Alfen dalğaları maqnit seli borularında hətta ən sadə oxa simmetrik formalarda belə, Günəşin fotosferində heç vaxt birbaşa təsbit edilməmişdi.
Tədqiqatçılar, təqribən 50 il əvvəl ilk dəfə proqnozlaşdırılan anti-simmetrik burulma dalğalarının mövcudluğunu sübut etmək üçün Avropa Kosmik Agentliyinin IBIS cihazı tərəfindən aparılan Günəş atmosferinin yüksək dəqiqlikli müşahidələrindən istifadə ediblər. Onlar həmçinin bu dalğaların Günəş fotosferindən böyük miqdarda enerjinin ayrılmasını təmin etmə xüsusiyyətinin geniş bir tədqiqat oblastını əhatə etməsini və sənayedə tətbiq olunması potensialını təsbit ediblər. Bu müşahidələrə əlavə olaraq, qeydolunmayan dalğaların həyəcanlanma mexanizmlərini araşdırmaq üçün ədədi modelləşdirmədən (simulyasiyalardan) istifadə olunub. Tədqiqat qrupu Günəş atmosferində maye yaxınlaşmasında dinamikanı modelləşdirmək üçün istifadə olunan maqnithidrodinamik (MHD) simulyasiyasını tərtib ediblər ki, həmin simulyasiyanın verdiyi nəticələr Günəşdə baş verən proseslərlə uyğunluq təşkil edir. Bu isə simulyasiyaların dalğanın yaranma mexanizmlərini tapmaq və izah etmək üçün əhəmiyyətini nümayiş etdirir.
Tədqiqatçılar Solar Orbiter peyki və Daniel K. Inouye Günəş Teleskopu (DKIST) kimi bu yaxınlarda istismara verilmiş kosmik eksperimentlərin yaratdıqları yeni fürsətlərdən istifadə edərək Alfven dalğalarının aktuallığını araşdırmağa davam etmək və Günəşin sirlərini potensial olaraq daha tez açmağa ümid edirlər.
© Bütün hüquqlar qorunur. Xəbərlərdən istifadə edərkən www.shao.az saytına istinad zəruridir.
