Astronomlar bir neçə teleskopun kombinasiyasından (xüsusən Avropa Cənub Rəsədxanasının VLT telesopundan (Very Large Telescope)) istifadə edərək mərkəzi ulduzun ətrafında 6 planetdən 5-nin bir ritmdə hərəkət etdiyi sistem aşkar ediblər. Tədqiqatçılar hesab edirlər ki, bu sistemin öyrənilməsi Günəş sistemindəki planetlərin əmələ gəlməsi prosesini və təkamülünü daha dərindən anlamağa kömək edəcəkdir.
Bizdən 200 işıq ili məsafədə "Heykəltəraş" bürcü istiqamətində yerləşən TOI-178 obyektinin ilkin müşahidələrində alimlər onun ulduz ətrafında eyni bir orbit üzrə hərəkət edən 2 planetdən ibarət sistem olduğunu düşünürdülər. Lakin sonrakı müşahidələr ulduzun ətrafında unikal konfiqurasiya formalaşdıran daha çox planetin hərəkət etdiyini aşkar etməyə imkan verdi.
Bu konfiqurasiya orbital rezonans adlanır. Konfiqurasiyanın mahiyyəti ondan ibarətdir ki, bir planet bir dəfə dövrə vurduğu zaman müddətində digər planet və ya planetlər bir neçə dəfə ulduz ətrafında dolanır. Nümunə üçün Yupiterin peykləri İo, Avropa və Qanimed onun ətrafında dolanarkən 4:2:1 nisbətində rezonans yaradırlar. Qanimed planetin ətrafında bir dəfə dövrə vurduğu vaxta Avropa Yupiterin ətrafında 2 dəfə, İo isə 4 dəfə dolanır.
TOI-178 planet sistemində isə 5 xarici planet 18:9:6:4:3 nisbətində rezonans yaradırlar. Tədqiqatçılar yalnız 5 planeti müşahidə etmişdilər, ancaq rezonans orbitlərin model hesablamalarının periodları ilə müşahidə olunan periodların müqayisəsi daha bir planetin mövcudluğunu göstərirdi. Əlavə müşahidələr vasitəsilə 6-cı planetin də varlığı təsdiqləndi.
TOI-178 sisteminin planetlərinin hərəkətinin rezonans təşkil etməsi onların sabit mühitdə formalaşması deməkdir. Çünki toqquşmalar və s. həyəcanlanmalar "rezonans harmoniyasının" pozulmasına səbəb olur. Təəccüb doğuran fakt odur ki, planetlərin sıxlığı məntiqi olaraq Günəş sistemində olduğu kimi mərkəzdən kənarlara doğru deyil, xaotik dəyişir.
Müəlliflərə görə bu fakt planetlərin əmələ gəlməsi ilə bağlı müasir nəzəriyyələrin bəzi müddəalarını şübhə altına salır.
© Bütün hüquqlar qorunur. Xəbərlərdən istifadə edərkən www.shao.az saytına istinad zəruridir.
