Bu günlərdə NASA-nın Marsın yuxarı atmosferi, ionosferi və onların Günəşlə, Günəş küləyi ilə əlaqəsinin öyrənilməsindən ibarət olan “Mars atmosferi” və “Səyyar təkamül” (Mars Atmosphere and Volatile Evolution (MAVEN) missiyası Qırmızı planet ətrafında dövr etməsinin 1000 günlüyünü qeyd edir.
www.sci-news.com saytının verdiyi məlumata görə, 1000 gün ərzində MAVEN orbitdə möhtəşəm kəşflər edib:
1. Marsın atmosferi Günəşin və Günəş küləyinin təsiri nəticəsində zəifləyib. Bu gün Mars isti və rütübətli iqlimdən soyuq və quru iqlimə keçib.
2. MAVEN yuxarı atmosferdən Günəş və Günəş küləyi vasitəsilə qaz itkisi sürətini müəyyən etmiş və həmçinin atmosferdən molekulların kənar edilməsi prossesinin mexanizmini öyrənib.
3. MAVEN yuxarı atmosferdə arqonun yüngül və ağır izotoplarının ölçülməsi nəticəsində belə nəticəyə gəlib ki, atmosfer öz tərkibindən 65% qazı kosmosa səpələyib.
4. MAVEN Marsın ionosferində dəmir, maqnezium və natrium ionlarının müşahidəsini aparıb. Bu elementlər planetlərarası tozdan əmələ gəlir. Qeyd edək ki, 17 oktyabr 1914-cü ildə Marsın yaxınlığından Siding Spring kometinin keçməsi nəticəsində atmosfer metallik ionlarla daha da zənginləşib.
5. MAVEN Marsın yuxarı atmosferində hidrogenin mövsümdən mövsümə 10 dəfə dəyişməsini müşahidə edərək təsdiqləyir ki, hidrogenin mənbəyi aşağı atmosferdə olan su buxarıdır və Günəş şualarının təsiri nəticəsində parçalanır.
6. MAVEN yeni növ iki qütb şəfəqini təsnifləşdirib: “diffuz” və “proton” şəfəqləri. Yerdən fərqli olaraq bunlar heç bir qlobal və ya yerli maqnit sahəsinə bağlı deyillər.
7. Həmin şəfəqlər Günəşdən keçən müxtəliv növ tufanların nəticəsində günəşdən sıçramış zərrəcik selidir. Bu zərrəciklər Marsın atmosferinə daxil olduqca atmosfer kütləsinin itkisini on dəfəyə qədər artıra bilər.
8. Qaz halında olan azot oksidi və ozonun atmosferdə paylanmasının təsvirləri onların gözlənilməyən mürəkkəb davranışının göstəricisidir. Bu yuxarı və aşağı atmosferlər arasında dinamik qaz mübadiləsini göstərir. Bu prosesslər hələ axıra kimi tam aydın deyil.
9. Günəş küləyinin bəzi zərrəcikləri Marsın ionosferində kimyəvi əlaqəyə girərək neytral atomlara dönüb dərin laylara keçirlər.
10. Marsla Günəş küləyinin qarşılıqlı təsiri olduqca mürəkkəbdir. Bu Marsda özəl maqnit sahəsi olmadan və planetin üz qabığında yaranan müvəqqəti maqnitləşmiş kiçik sahələrin Günəş küləyi ilə qarşılıqlı əlaqəsi və bu əlaqə ilə bağlı sahələrin dəyişməsi maqnitosferin topa şəklində olduğunu göstərir.
© Bütün hüquqlar qorunur. Xəbərlərdən istifadə edərkən www.shao.az saytına istinad zəruridir.
