Kainat, hələ sonadək anlamadığımız qanunlara tabe olan və bilmədiyimiz zərrəciklərlə doludur. Lakin sürətləndiricilər vasitəsi ilə bu gün elmə məlum olan zərrəcikləri işıq sürətinə yaxın sürətlə hərəkət etdirərək toqquşdurmaqla, fiziklər bizim üçün adətən görünməz olan və müşahidə edə bilmədiyimiz hadisələr yaradır.

Hazırda fiziklər Avropa Nüvə Tədqiqatları Təşkilatının ərazisində yerləşən, uzunluğu 27 km olan və həmçinin Hiqqs (Higgs) bozonun kəşfi ilə də məşhurlaşan Böyük Adron Kollayderinin (BAK) uzunluğundan 4 dəfə böyük olacaq - ən güclü sürətləndiricilərdən biri olacaq qurğunun qurulması planı üzrə işlər aparırlar.  

BAK, Kainatdakı zərrəciklər və qüvvələr arasında qarşılıqlı təsiri izah edən və hal-hazırda fizikada qəbul olunmuş zərrəciklər modeli sayılan Standart Modelin çərçivəsindən kənara çıxan zərrəcikləri tapmağa imkan vermir.    

Əlçatmaz Hiqqs bozonunun köməyi ilə necə hissəciklərin kütlələrini necə əldə etdiyini izah edən LHC, bu günə qədər Standart modelin kənarında olan hissəcikləri tapmaqda müvəffəqiyyətsizdir - qarşılıqlı təsir göstərən hissəcik fizikasında istifadə olunan model kainatdakı hissəciklər və qüvvələr arasında.

Problem burasındadır ki, mövcud Standart model Kainatın quruluşunu tam aydınlığı ilə izah edə bilmir: məsələn, bu nəzəriyyədə normal Kainat materiyasına güclü qravitasiya təsiri yaradan qara materiya - müəmmalı substansiya yoxdur.

“Gələcəyin dairəvi kollayderi” (Future Circular Collider, FCC) adını alacaq və 80-100 km uzunluğunda olacağı nəzərdə tutulan yeni sürətləndirici imkan verəcəkdir ki, qara materiyanın nədən təşkil ounduğu, həmçinin Kainatda materiyanın antimateriyadan çox olması kimi sualların cavabı tapılsın (əslində Böyük Partlayışdan sonra Kainatda hər iki materiyanın miqdarı eyni olmalı idi).

Məlumatda bildirilir ki, büdcəsi 24 milliyard avro olan bu layihə dəstəklənərsə, onun tikintisi təqribən 20 il vaxt tələb edəcəkdir. 

Əlaqəli link: https://www.astronews.ru/cgi-bin/mng.cgi?page=news&news=20190121044203

© Bütün hüquqlar qorunur. Xəbərlərdən istifadə edərkən www.shao.az saytına istinad zəruridir.