Tədbiri ŞAR GAMŞ-ın sədri Samirə Rəhimli giriş sözü ilə açaraq, iştirakçıları salamlayıb və onlara məruzənin mövzusu haqqında məlumat verib.

Sonra rəsədxananın “Ulduz atmosferləri fizikası və maqnetizm“ şöbəsinin kiçik elmi işçisi Aytac İskəndərova "Rentgen astronomiyasının inkişafında kosmik rəsədxanaların rolu" mövzusunda məruzə ilə çıxış edib. 

Məruzəçi seminarda rentgen astronomiyasının zəruriliyini şərtləndirən amillərdən və keçdiyi inkişaf yolundan danışıb. Qeyd edib ki, ilk dəfə 1960-cı illərdə raketlər və balonlarla aparılan təcrübələr nəticəsində Günəşin və bəzi kosmik obyektlərin rentgen şüalanması qeydə alınmışdır. Bu ilkin mərhələdən sonra 1970-ci illərdə orbitə buraxılan Uhuru peyki rentgen astronomiyasında yeni dövrün əsasını qoymuş, yüzlərlə rentgen mənbəyinin kataloqunu tərtib etməklə qara dəliklər, neytron ulduzlar və qalaktik klasterlərdə yüksək temperaturlu plazmaların aşkar edilməsinə imkan yaratmışdır. Növbəti illərdə Eynşteyn rəsədxanası rentgen zonasında ilk yüksək dəqiqlikli təsvirlər təqdim edərək supernova qalıqları və qalaktikaların daxili strukturlarını daha dərindən öyrənməyə şərait yaratmışdır. 

1980-1990-cı illərdə fəaliyyət göstərən EXOSAT, ROSAT, ASCA və BeppoSAX kimi kosmik missiyalar isə sahənin inkişafında mühüm mərhələ olmuşdur. 1999-cu ildən etibarən isə NASA-nın Chandra X-ray Observatory və ESA-nın XMM-Newton peykləri rentgen astronomiyasında ən yüksək dəqiqlik və həssaslıqla yeni nailiyyətlər qazandırmışdır. Son illərdə fəaliyyət göstərən SRG/eROSITA missiyası bütün səmanın rentgen xəritəsini təqdim etmiş, qalaktik klasterlərin təkamülü və qaranlıq enerjinin öyrənilməsi üçün əsas məlumat bazası yaratmışdır. 

Sonda məruzəçi bildirib ki, kosmik rentgen rəsədxanaları yalnız kompakt obyektlərin – qara dəliklərin, neytron ulduzların və ağ cırtdanların tədqiqində deyil, həm də qalaktikaların və kosmik miqyaslı strukturların öyrənilməsində fundamental əhəmiyyət daşıyır. Bu rəsədxanalar vasitəsilə əldə olunan məlumatlar rentgen astronomiyasını müasir astrofizikanın aparıcı istiqamətlərindən birinə çevirmişdir.

Seminar iştirakçılarının böyük marağına səbəb olan məruzənin yekununda mövzu ətrafında geniş müzakirə aparılıb, iştirakçıları maraqlandıran suallar cavablandırılıb.

© Bütün hüquqlar qorunur. Xəbərlərdən istifadə edərkən www.shao.az saytına istinad zəruridir.