Avropa Cənub Rəsədxanasının (ESO) "Atacama Large Milllimetre/submillimetre Array" (ALMA) teleskopu Yerə təxminən 320 işıq ili uzaqlıqda yerləşən qırmızı nəhəng W Hidra ulduzunda eyni anda 57 müxtəlif molekulun spektral xəttini qeyd etməklə, 57 fərqli “üzünü” alıb və onun atmosferinin nə qədər mürəkkəb, dəyişkən olduğunu ortaya çıxarıb. Ulduzun atmosferində topalar, strukturlar, həm mərkəzə doğru, həm də xaricə axan maddə ilə zəngin dinamik bir sistemdir.

ALMA-nın çox yüksək ayırdetmə qabiliyyəti sayəsində alimlər W Hidranın səthini və ona yaxın qatları düyü dənəsini 10 km məsafədən çəkməyə bənzər dəqiqliklə “görə” biliblər. Silisium monoksid (SiO), su buxarı (H₂O), alüminium oksid (AlO), titan oksid (TiO) kimi müxtəlif molekulların izləri ulduzun atmosferində qazın harada şok dalğaları, pulsasiyalar və konveksiya nəticəsində sıxlaşdığını və harada toz dənəciklərinə çevrildiyini göstərir. ALMA müşahidələri yalnız doqquz gün fərqlə alınmış ESO-nun VLT/SPHERE (Very Large Telescope / Spectro-Polarimetric High-contrast Exoplanet REsearch) optik görüntüləri ilə müqayisə edildikdə, molekulların məhz toz buludlarının görüldüyü sahələrdə cəmləşdiyi aşkar edilib və beləliklə, bu molekulların tozun birbaşa “xammalı” olduğu təsdiqlənib.

Tədqiqat göstərir ki, ulduz səthinə yaxın qazın bir hissəsi təxminən 10 km/s sürətlə xaricə istiqamətlənib, üst qatlarda isə maddə 13 km/s-ə qədər sürətlə yenidən ulduzun səthinə tökülür. Bu, AGB tipli ulduzlarda maddə itkisinin – ulduzun öz maddəsini kosmosa səpələməsinin – necə baş verdiyini anlamaq üçün açar mexanizmlərdən biridir. Müəlliflər vurğulayırlar ki, W Hidra bu prosesləri ən xırda detalları ilə öyrənmək üçün nadir laboratoriyadır və müasir 3D ulduz atmosferi modellərini birbaşa real müşahidələrlə yoxlamağa imkan verir.

Bu nəticələr, həm də Günəşin çox uzaq gələcəyinə bir baxış imkanı yaradır. W Hidra bir neçə milyard il sonra Günəşin keçəcəyi mərhələdədir. Bu mərhələdə ulduz şişir, xarici qatlarını kosmosa atır və həmin maddə sonradan yeni ulduzlar, planetlər, asteroidlər və nəticə etibarilə həyat üçün lazım olan kimyəvi elementlərin yaranmasına zəmin yaradır.

© Bütün hüquqlar qorunur. Xəbərlərdən istifadə edərkən www.shao.az saytına istinad zəruridir.