Tədbiri ŞAR GAMŞ-ın sədr müavini Aysel İskəndərova giriş sözü ilə açaraq, iştirakçıları salamlayıb və onlara məruzənin mövzusu haqqında məlumat verib.

Sonra Şamaxı Astrofizika Rəsədxanasının doktorantı Daşdəmir Rəhimov "Neyntrino osillasiyaları və sıx mühitdə osillasiyaların rezonans güclənməsi (MSW effekti)" mövzusunda məruzə ilə çıxış edib. 

Məruzəçi seminarda Standart Modeldən kənar, fizikanın ən parlaq təzahürlərindən biri olan Neytrino osillasiyalarından danışıb. O, qeyd edib ki, neytrinonun üç tipi (Elektron, müon və tau neytrinolar) mövcuddur ki, onlar məkan boyu hərəkət etdikcə bir tipdən digərinə çevrilə bilir. Bu hadisə onunla izah olunur ki, neytrinonun kütlə halları ilə lepton halları bir-birinə tam uyğun gəlmir. Qarışma matrisi (Pontekorvo–Maki–Nakagava–Sakata matrisi, PMNS) bu iki bazisi bir-biri ilə əlaqələndirir və bir tipdən digərinə keçidin ehtimalını müəyyən edir.

Günəş, atmosfer, reaktor və sürətləndirici neytrinolar üzərində aparılan eksperimental müşahidələr neytrino osillasiyalarının mövcudluğunu təsdiq etmişdir. Xüsusilə neytrinoların maddə daxilində yayılması zamanı davranışı xüsusi maraq doğurur. Ən mühüm mexanizm Mixelyev–Smirnov–Volfenşteyn effekti (MSW effekti) kimi tanınan rezonans güclənmə hadisəsidir. Bu effektin mahiyyəti ondan ibarətdir ki, elektron neytrinolar maddədən keçərkən mühitdəki elektronlarla zəif qarşılıqlı təsir nəticəsində əlavə təsir potensialı hiss edir. Bu potensial neytrinonun faza təkamülünü dəyişdirir və nəticədə neytrinonun bir növündən digərinə keçid ehtimalının rezonanslı şəkildə artmasına səbəb ola bilir.

MSW fenomeni Günəş neytrinoları probleminin həllində əsas rol oynayır. Klassik eksperimentlərdə (Homestake, Kamiokande, GALLEX, SAGE) Günəş modelinə nisbətən elektron neytrinoların kəskin çatışmazlığını qeydə almışdı. Müasir qurğular (Super-Kamiokande, SNO, Borexino) isə göstərdi ki, bu çatışmazlıq neytrinoların itməsindən deyil, onların digər tiplərə çevrilməsindən irəli gəlir. Günəşin daxili qatlarından keçərkən yaranan MSW rezonansı elektron neytrinoların müon və tau neytrinolarına səmərəli çevrilməsini təmin edir.

Beləliklə, neytrino osillasiyalarının və MSW effektinin öyrənilməsi neytrinonun sıfırdan fərqli kütləyə malik olduğunu müəyyən etməyə, qarışma parametrlərini dəqiqləşdirməyə və Günəşin daxili quruluş modellərinin düzgünlüyünü təsdiqləməyə imkan vermişdir. Gələcək tədqiqatlar neytrino kütləsinin təbiəti (Dirak və ya Mayorana tipi), kütlə hallarının iyerarxiyası, həmçinin Standart Modeldən kənar yeni fizikanın mümkün təzahürləri haqqında daha dərin anlayış formalaşdırmağa kömək edəcəkdir.

Seminar iştirakçılarının böyük marağına səbəb olan məruzənin yekununda mövzu ətrafında geniş müzakirə aparılıb, iştirakçıları maraqlandıran suallar cavablandırılıb.

© Bütün hüquqlar qorunur. Xəbərlərdən istifadə edərkən www.shao.az saytına istinad zəruridir.