Cənubi Afrikanın “MeerKAT” radio-teleskopu vasitəsilə aparılan müşahidələrdə Yerə ən yaxın miilisaniyəlik pulsar (MPS) ətrafında turbulentlik və plazma strukturları aşkar olunub.
J0437-4715 ağ cırtdanla qoşa sistem təşkil edən bizə ən yaxın pulsardır. Orbital periodu 5.7 gün olan pulsarın şüalandırma tezliyi 5.7 millisaniyədir. J0437-4715 pulsarı rentgen oblastda kəşf olunmuş ilk MSP-dir və Yerdən 510 işıq ili məsafədə yerləşir.
Pulsarlar massiv ulduzların qalıqlarıdır. İfratyeni kimi alışdıqdan sonra onun yerində qalan neytron ulduz güclü maqnit sahəsinə malik olub, yüksək sürətlə fırlanırsa və fırlanma oxu maqnit sahəsinin oxu ilə müəyyən bucaq təşkil edərsə, o pulsara çevrilir. Biz pulsarları ancaq yaydıqları siqnallar Yerə yönəldiyi halda aşkar edə bilirik. Bir sözlə hər bir pulsar, həm də neytron ulduzudur, ancaq bütün neytron ulduzları pulsar deyil.
J0437-4715 pulsarı 14 milyon il əvvəl 15 ulduzun partlayışından sonra yaranmış, qaz və toz ehtiva etməyən “Yerli köpük“ adlandırılan bölgədə yerləşir. Suinbern Texnologiya Universitetinin tədqiqat qrupu pulsarın ətrafındakı fəzanın 3D modelini yaradaraq, həmin bölgəni xəritələşdiriblər. Belə ki, optik oblastdakı şüalanmadan fərqli olaraq radio diapazonda siqnallar yayan pulsarların siqnalının dəyişmə xüsusiyyətlərini təhlil edərək, siqnalın keçdiyi mühitin strukturunu müəyyən etmək olur. Nəticədə məlum olub ki, ulduzun ətrafı heç də göründüyü kimi boş deyil. “MeerKat” radio-teleskopu ilə aparılan 6 günlük ardıcıl müşahidənin nəticəsində pulsarın radio oblastda “işıqlandırmasını” istifadə edərək, alimlər yaxın ulduzlararası fəzada Günəş sistemi ölçüsündə plazma topalarının olduğunu aşkar ediblər. Həmçinin pulsarın yaratdığı şok dalğalarının gəminin burnunun dənizi yararkən yaratdığı dalğalar formasında olduğu məlum olmuşdur.
Bu tədqiqat göstərdi ki, kosmos bizim gözümüzdə boş gürünsə də əslində o, biz düşündüyümüzdən daha dolu və canlıdır, daima inkişaf edir.
Qeyd edək ki, tədqiqat işi “Nature Astronomy” jurnalında çap olunmuşdur.
© Bütün hüquqlar qorunur. Xəbərlərdən istifadə edərkən www.shao.az saytına istinad zəruridir.
