Günəş fəallığının ən çox öyrənilən növü Günəş ləkələrinin sayının dəyişməsidir. Günəş ləkələri haqqında ilk məlumatlar b.e.ə. 800-cü ilə aiddir. Teleskop kəşf olunduqdan sonra (Qaliley, 1610) astronomlar Günəş ləkələrini öyrənmək üçün teleskoplardan müşahidələr aparmışlar. 19-cu əsrdən başlayaraq Günəş fəallığının Yerə təsiri öyrənilməyə başlamışdır. Məsələn V.Herşelin 1801-ci ildə Günəş ləkələrinin sayı ilə bazarda buğda qiymətləri arasında əlaqənin olduğunu qeyd etmişdir.

Ləkələrin sayının artma və azalması hazırda günəş fəallığının 11 illik dövrü kimi məlumdur. Ləkələrin yaranma mexanizmi və fiziki xassələri ilə tanış olmaq üçün oxucular müvafiq astrofizika dərsliklərindən yararlana bilərlər.

Qeyd edək ki, hazırda günəş fəallığı yerüstü stansiyalardan və meteoroloji peyklərdən əldə edilmiş geniş məlumatlardan, habelə, cari Günəş fəaliyyətinin müşahidələrindən istifadə etməklə öyrənilir. Alınan məlumatlar qrafik və cədvəl şəklində müxtəlif elmi tədqiqat institutlarının veb səhifələrində yerləşdirilir və bu məlumatlar ictimaiyyətə açıqdır. Bəs hazırda günəş fəallığı hansı vəziyyətdədir?

Şəkil 1-də müxtəlif illərə görə günəş ləkələrinin sayı arasında asılılıq qarfikindən görünür ki, hal-hazırda Günəş ləkələrinin sayı 11 -illik dövrə görə növbəti maksimuma yaxınlaşır və proqnoza görə 2025-ci ildə maksimumda olacaq. Şəkildə qara xətlə gündəlik, göy xətlə orta aylıq, qırmızı və narıncı  xətlə proqnozlaşdırılan, çəhrayı hamar xətlə proqnoslaşdırın 25 -ci günəş aktivliyinə görə ləkələrin sayı göstərilir.

Şəkil 2-də bu günki tarix üçün üstdəki sırada soldan sağa Hα xəttində Günəş xromosferinin (Avstriya Solar Observatory), sonra fotosferinin və maqnit sahəsinin (SDO peyki) şəkilləri verilir. Aşağıdakı sırada HeII304 Å zolağında, FeIX 171Å zolağında təsvirlər (SDO peyki), və sonda Günəş küləyini təsvir edən fotolar verilmişdir (SOHO peyki). Şəkillər göstərir ki, bu gün günəş səthində 9-a qədər böyük ləkə qrupları, hər qrupda da 8-20-yə qədər kiçik ləkələr müşahidə olunmaqdadır.

3-cü şəkildə Günəş fəallığının göstəricilərindən olan günəş alışmalarının sayının illərə görə paylanma qrafiki verilir. Günəş alışmaları intensivliyinə görə təsnif olunur. Alışmanın gücü  hərfləri ilə ifadə olunur, bu zaman şüalanma intensivliyi uyğun olaraq 10^-7 Vt/m²-dən 10^-4 Vt/m² -ə qədər intervalı əhatə edir. 3-cü şəkildən görünür ki, hazırda alışmaların intensivliyi M (intensivliyi 10^-5 – 10^-4 Vt/m²) ilə ifadə olunur. 3-cü şəkildə C-qəhvəyi, M-qırmızı, X-tünd çəhrayı rəngdə verilir. Mavi xətt və nöqtələr Günəş ləkələrinin illərə görə orta sayını göstərir.

 © Bütün hüquqlar qorunur. Xəbərlərdən istifadə edərkən www.shao.az saytına istinad zəruridir.