19-23 avqust 2024-cü il tarixlərində Ukraynanın Odessa şəhərində onlayn formada "Astronomy and beyond: Astrophysics, Cosmology and Gravitation, Astroparticle Physics, Radioastronomy, Astrobiology and Genetics” mövzusunda XXIV Qamov Beynəlxalq Astronomiya konfransı keçirilib.

Astronomiyanın müxtəlif sahələrini özündə birləşdirən konfransda hər il olduğu kimi dünyanın müxtəlif ölkələrindən olan qabaqcıl astronomları ilə yanaşı, Şamaxı Astrofizika Rəsədxanasının (ŞAR) əməkdaşları da məruzələrlə çıxış ediblər.

Konfransda  onlayn formatda iştirak edən ŞAR-ın “Ulduz atmosferləri fizikası və maqnetizm” şöbəsinin elmi işçisi Aynurə Həsənova “HD 187982 ifratnəhəng ulduzunda H_β, H_γ, H_δ xəttlərinin spektral dəyişkənliyi”,  “Qoşa ulduzlar və eruptiv proseslər” şöbəsini müdiri Səbinə Məmmədova “Third component in Algol type eclipsing binary systems” adlı və həmin şöbənin elmi işçisi Aysel Rüstəmova “Active stage of the symbiotic star CH Cyg in 2015” adlı məruzə ilə çıxış ediblər.

Aynurə Həsənova çıxışında HD 187982 ifratnəhəng ulduzunun ŞAR-ın 2-m teleskopunda 2016-2020-ci illərdə müşahidə olunmuş spektrləri əsasında spektral dəyişkənliyi tədqiq edib. Tədqiqat nəticəsində hidrogen xətlərinin (H_β, H_γ, H_δ) spektral parametrlərinin zamana bağlı dəyişdiyi və ulduz atmosferində bu dəyişkənliyin təqribən 24-29 gün davam etdiyi, amplitudun isə 6-8 km/s olduğu aşkar edilib. Hidrogen xətlərinin şüa sürəti ilə ulduzun kütlə mərkəzinin şüa sürəti arasındakı fərq xəttin kvant ədədi artdıqca azalır. Sürət ulduzun birinci kosmik sürətindən kiçik olduğu üçün ulduz küləyinin atdığı maddə qısa müddət sonra yenidən ulduz səthinə qayıdır. Nəticədə, ulduz ətrafında qaz diski və spektrdəki şüalanma xətləri dəyişir.

Səbinə Məmmədova isə  son dövrlərdə Alqol tipli tutulan qoşa ulduzların müşahidələrində yüksək ayırdetməli eşelle spektrometrlərinin tətbiqi nəticəsində bəzi ulduz sistemlərində üçüncü ulduzun mövcudluğunu aşkar edən araşdırmasından danışıb. Bu ulduzlar Alqol alt qrupu kimi formalaşır. Məruzədə bu alt qrupdan delta Lib və USge ulduzlarının Şamaxı Astrofizika Rəsədxanasında alınmış yüksək ayırdetməli spektrləri təhlilindən alınmış nəticələr təqdim edilib.

Son məruzəçimiz Aysel Rüstəmova ŞAR-ın 2-m teleskopunda alınmış alınmış materialları əsasında CH Cyg simbiotik ulduzunun spektrində hidrogenin H_α və H_β xətlərində aşkar olunmuş udulma Jet-ləri haqqında danışıb. 2500 km/s sürətə çatan püskürmələr simbiotik ulduzlarda daha əvvəl müşahidə olunan Jet-lərin müxtəlif formalarını təkrarlayır. Bu müşahidələr simbiotik ulduzlarda enerji ayrılmasının unikal mexanizminin tədqiqində böyük elmi əhəmiyyətə malikdir.

Məruzələrin sonunda konfrans iştirakçılarının  mövzu ilə bağlı sualları cavablandırılmışdır.

© Bütün hüquqlar qorunur. Xəbərlərdən istifadə edərkən www.shao.az saytına istinad zəruridir.