Astronomlar, iki quyruğa malik 6478 Gault adlı asteroidi müşahidə zamanı ilk dəfə olaraq real müşahidə müddəti ərzində obyektin rəng dəyişkənliyini müşahidə ediblər.
Gaultun səthində toz miqdarının azalması səbəbindən rənginin dəyişməsi, asteroidin sürətlə fırlanması nəticəsində səthaltı maddənin aşınmaya məruz qalması proseslərinin mümkünlüyü güman edilir. Məqalə, "The Astrophysical Journal letters" jurnalında dərc edilib.
Gault astroidi (6478) 1988-ci ilin may ayında kəşf edilmiş və təxminən 2,2 milyard il əvvəl nəhəng asteroidlərin toqquşması nəticəsində yaranan iki minə yaxın astroiddən ibarət olan Fokey ailəsinə aiddir. Asteroidin diametri təqribən 4 kilometrdir, asteroid qurşağının daxili hissəsində olmaqla Günəşdən 344 milyon kilometr məsafədədir. Bu ilin əvvəlində, obyektdə kometlər üçün xarakterik olan uzun bir quyruğun aşkar edildiyi elan edildi. Astronomlar bunun iki asteroidin yaxın qoşa sistemdə birləşməsi nəticəsində yaranmış ola biləcəyini fərz ediblər. Sonrakı müşahidələr göstərdi ki, bu asteroidin iki quyruğu vardır və bu quyruqlar tozdan ibarətdirlər. İki quyruğun YORP effetki nəticəsində iki asteroidin yaxın ikili sistemdə birləşməsi nəticəsində yarana biləcəyi hesab edilir. Yarkovsk-Okif-Radziyevski-Peddek effetki qısaca YORP effetki adlanır. Bu, düşgün simmetrik formaya malik olmayan kiçik asteroidlərin günəş şüalarının təsiri ilə fırlanma bucağı sürətinin dəyişməsi effektidir. Bu hadisənin xüsusi müşahidəsi 1900-cü ildən Yarkovski effekti kimi məlumdur. YORP effekti terminini 2000-ci ildə amerika geofiziki D.Rubink vermişdir.
Asteroidin sonrakı müşahidələri göstərdi ki, onun tozdan ibarət iki quyruğu var və çox güman ki, YORP effekti nəticəsində asteroidin tədricən dağılması nəticəsində əmələ gəlmişdir. Lakin bu fərziyyə hələ təsdiqlənməlidir.
Maykl Marssetin (Michaël Marsset) başçılıq etdiyi bir qrup astronom bu il mart ayında yaxın infraqırmızı dalğa oblastında yerüstü IRTF teleskopundan (İnfraqırmızı Teleskop Qurğusu) istifadə edərək aparılmış müşahidələrin nəticələri barədə məlumat verib. Məlum olub ki, asteroid rənginin mavidən qırmızıya qədər əhəmiyyətli dəyişkənliyi müşahidə edilir və bu rəng dəyişkənliyi parlaqlığın dəyişməsi ilə əlaqədar deyildir. Məlumatların ilkin təhlili göstərdi ki, Gaultun səthi daş örtüklüdür və su yarada biləcək böyük buz ehtiyatlarından məhrumdur. Obyektin özü S spektral sinfinə - silikat asteroidlərinə aid edilə bilər.
Gaultun spektral xüsusiyyətlərinin dəyişkənliyinin izahı olaraq bir neçə fərqli fərziyyə irəli sürülülüb: astroidin kiçik dispers maddəsində Reley səpilməsi və ya astroidin səthindən uçan toz hissəciklərinin ölçülərinin dəyişməsi.
Ancaq müşahidə məlumatları, tozun Gaultun səthindən uçması və bunun nəticəsində örtüyün altından mavi rəngdə görünən bir maddənin olması ilə izah oluna bilir.
Astronomların fikrincə, Gaultun səthinin belə aktiv yenilənməsinə səbəb YORP effektinin olmasıdır. Gələcəkdə elm adamlarına bu cür aktiv obyektlərin fəaliyyət mexanizmlərini daha yaxşı dərk olunmasına kömək etmək üçün daha bir neçə müşahidə kampaniyası aparmaq planlaşdırılır.
© Bütün hüquqlar qorunur. Xəbərlərdən istifadə edərkən www.shao.az saytına istinad zəruridir.
